- Όουεν, Ρόμπερτ
- (Robert Owen, Νιούτον, Μοντγκόμερυσαϊρ 1771 – 1858). Άγγλος βιομήχανος και κοινωνικός μεταρρυθμιστής. Συνιδιοκτήτης ενός μεγάλου βαμβακουργείου στο Νιου Λάναρκ της Σκοτίας, ο Ό. εφάρμοσε πολλές μεταρρυθμίσεις, που απέβλεπαν στην ουσιαστική βελτίωση των συνθηκών ζωής και εργασίας των εργατών του. Οι μεταρρυθμίσεις του απέδωσαν λαμπρά αποτελέσματα, τόσο από κοινωνική όσο και από οικονομική άποψη, και προσέλκυσαν την προσοχή ολόκληρης της Ευρώπης, αλλά η προσπάθεια του Ό. να εισαγάγει στην αγγλική νομοθεσία μερικές από τις αρχές που είχαν εφαρμοστεί στα Νιου Λάναρκ (απαγόρευση της εργασίας στα παιδιά κάτω των 10 ετών και της νυκτερινής στους κάτω των 18 ετών, καθώς και περιορισμός του ωραρίου εργασίας για τους μικρότερους των 18 ετών κλπ.) δεν πέτυχε. Αργότερα ο Ό., συγκινημένος από την αθλιότητα των φτωχότερων στρωμάτων της αγγλικής κοινωνίας μετά τους ναπολεόντειους πολέμους και βέβαιος πως ήταν αδύνατο να διορθωθεί η κατάσταση με απλές μεταρρυθμίσεις, στράφηκε προς μια μορφή σοσιαλισμού, που στηριζόταν στη δημιουργία μικρών κοινοτήτων με αυτάρκεια, τα μέλη των οποίων θα έπρεπε να αφιερωθούν από κοινού στην εργασία, ασχολούμενα κυρίως με τη γεωργία και μοιράζοντας τα προϊόντα ανάλογα με τις ανάγκες του καθενός.
Το ευνοϊκό ενδιαφέρον που εκδήλωσε στην αρχή η αγγλική άρχουσα τάξη για το σχέδιο του Ό. μεταστράφηκε γρήγορα σε απροκάλυπτη εχθρότητα και ο φιλάνθρωπος έφυγε στις Ηνωμένες Πολιτείες, όπου το 1825 ίδρυσε την πρότυπη αποικία της Νέας Αρμονίας στην Πολιτεία της Ινδιάνας. Αλλά το πείραμα απέτυχε γρήγορα και δεν είχε μεγαλύτερη επιτυχία προσπάθεια που έκανε ο ‘O., μετά την επιστροφή του στην Αγγλία, να δημιουργήσει, με τη τράπεζα που έγινε γνωστή με την ονομασία The Equitable Labour Exchange (1832), μια νέα βιομηχανική οργάνωση συνεργατικού τύπο που στηριζόταν στην κατάργηση του κέρδους όπου οι ανταλλαγές γίνονταν με δελτία λεγόμενα labour notes (γραμμάτια εργασίας) και οι τιμές των αγαθών καθορίζονταν με βάση το κόστος των πρώτων υλών και την ποσότητα εργασίας που ήταν αναγκαία για την παραγωγή τους.
Διαπνεόμενος από την αισιόδοξη πεποίθηση πως θα μπορούσε να αλλάξει ριζικά τη διάρθρωση της κοινωνίας, ο Ό. στήριξε τη δράση το σε ηθικές και φιλανθρωπικές βάσεις περισσότερo, παρά σε αυστηρή ανάλυση των οικονομικών μηχανισμών, και επεξεργάστηκε σχέδιο που στην πράξη αποδείχθηκαν αφελή και ουτοπιστικά. Αλλά οι πρώτες μεταρρυθμίσεις το προηγήθηκαν κατά μισόν αιώνα της εργατικής νομοθεσίας και όλο το ενθουσιώδες έργο του συνέβαλε στην ανάπτυξη του ενδιαφέροντος για τα κοινωνικά προβλήματα.
Ο Άγγλος βιομήχανος και κοινωνικός μεταρρυθμιστής Ρόμπερτ Όουεν.
Dictionary of Greek. 2013.